ĐỊA DANH XỨ THÁNH- BÀI SỐ 6 SA-MA-RI

ĐỊA DANH XỨ THÁNH- BÀI SỐ 6

SA-MA-RI
 

       Sau 6 năm cai trị tại Tiệt-sa, Ôm-ri xây dựng một thủ đô mới cho vương quốc phía Bắc trên một ngọn đồi cách Si-chem 11 km hướng về phía Tây Bắc, chiếm lĩnh các đường giao thương chính của cả đồng bằng Ếch-ca-rôn. Nhà vua mua mảnh đất nầy với giá hai ta-lâng bạc và đặt tên theo tên chủ cũ là Sê-me (I Các 16:24).

       Ôm-ri cho phép người Sy-ri thuộc Đa-mách lập chợ trong thành phố của mình (I Các 20:34). Vua thực hiện việc xây dựng Sa-ma-ri trong 6 năm, và công việc này được A-háp tiếp tục, ông là người xây một cung điện trang hoàng hoặc khảm bằng ngà voi. Trong một đền thờ Ba-anh của dân Si-đôn, thần mà Giê-sa-bên khuyến khích thờ lạy (I Các 18:22), A-háp dựng một trụ gần bàn thờ về sau Giô-ram dở đi. Những đền miếu và công trình xây dựng khác dành cho các thầy tế lễ thờ lạy tà thần có lẽ được sử dụng kể từ thời ấy cho đến cuộc cải cách do Giê-hu thực hiện (II Các 10:19). Sa-ma-ri từ lâu bị các nhà tiên tri xem như một trung tâm thờ lạy hình tượng (Ês 8:4; 9:9; Giê 23:13; Êxê 23:4; Ôs 7:1; Mi 1:6)

       Bên-ha-đát đệ nhị của Sy-ri đã vây thành Sa-ma-ri, lúc đầu không thành công (I Các 20:1-21), nhưng về sau người Sy-ri khiến nó lâm vào một nạn đói thảm khốc (II Các 6:25). Thành được giải cứu chỉ nhờ sự hoảng sợ và rút lui thình lình của quân bao vây, là việc được những người phung phát hiện và kể lại (II Các 7:1-20). A-háp được chôn trong thành phố này, như một số các vua Y-sơ-ra-ên là những người khiến nó thành nơi cư ngụ của mình. Con cháu của vua bị giết tại đây (II Các 10:1), kể cả A-cha-xia, người ẩn trốn cách vô ích trong đám đông của thành phố (II Sử 22:9). Sa-ma-ri bị vây một lần nữa vào thời Ê-li-sê và được phép lạ giải cứu (II Các 6:8)

       Vào năm 721 TC, Sa-gôn II, tân vương của A-si-ry, bắt đầu kế hoạch lưu đày tất cả dân chúng trong toàn vùng. Kết quả là vương quốc thuần nhất và độc lập miền bắc Y-sơ-ra-ên đã chấm dứt. Dân lưu đày bị phân tán nhiều nơi trong xứ Sy-ri, A-si-ry và Ba-by-lôn và thay vào chỗ của họ là các dân định cư đến từ nhiều vùng khác nhau của đế quốc A-si-ry (II Các 17:24). Hậu quả thất bại trong việc canh tác các khu vực ven đô thị đẫn tới việc sư tử ngày càng lộng hành. Một số người Y-sơ-ra-ên, cũng gọi là dân Sa-ma-ri còn cư trú trong một phần của thành phố và vẫn tiếp tục thờ phượng tại Giê-ru-sa-lem. Sự tranh chấp giữa Sa-ma-ri và Giu-đa, có từ trước, dần dần gia tăng cường độ, mặc dù tầm quan trọng của Sa-ma-ri đã suy tàn.
 

       Việc khám phá các bản chỉ thảo của Sa-ma-ri trong hang đá tại ed-Dâliyeh, cách Giê-ri-cô 14 km về hướng bắc, dường như xác nhận các tường thuật của những sử gia cổ rằng ban đầu Sa-ma-ri đã hoan nghênh A-lịch-sơn, người chiếm đóng thành phố vào năm 331 TC. Tuy nhiên, trong khi A-lịch-sơn ở Ai-cập, họ đã ám sát thống đốc toàn quyền tại Sy-ri của vua. Khi quay lại, A-lịch-sơn đã tàn phá Sa-ma-ri, tàn sát các nhà lãnh đạo của thành phố trong hang đá mà họ ẩn núp và bố trí dân Ma-xê-đoan đến định cư trong vùng này.

       Sa-ma-ri bị John Hyrcanus vây, và vùng phụ cận bị tàn phá vào năm 111-107 TC. Pompey và Gabinius bắt đầu xây dựng lại thành phố nhưng thành được giao cho Hê-rốt trang hoàng, và đặt tên là Sebaste để tỏ lòng tôn kính hoàng đế của mình. Vua cho 6000 cựu chiến binh cư ngụ trong thành, kể cả người Hy-lạp. Khi vua băng hà, Sa-ma-ri trở thành nột phần lãnh thổ của A-chê-lau, rồi sau đó trở thành thuộc địa của La Mã dưới quyền Septimus Severus. Bất chấp sự thù địch giữa Giu-đa và Sa-ma-ri, Chúa Cứu Thế Giê-xu vẫn dùng con đường ngắn xuyên qua Sa-ma-ri đến Ga-li-lê (Lu 17:11), nghỉ chân tại Si-kha gần Si-chem, một thành phố thuộc Sa-ma-ri (Giăng 4:4). Phi-líp truyền giảng tại xứ Sa-ma-ri, nhưng có lẽ tại một quận nào đó thay vì trong thành phố, vì Công vụ 8:5 không xác định rõ điều đó.

Vĩnh Phước ngày 10 tháng 6 năm 2021

(st- HT)